Tại sao chúng ta không có lãnh đạo?
Một tập thể không có lãnh đạo tương tự như rắn không đầu.
Không đầu thì thân thể dù lành mạnh cường tráng đến đâu cũng chẳng làm được gì
ra hồn.
Cuộc đấu tranh chống độc tài cộng sản hiện nay, muốn chiến
thắng, muốn thành công, các lực lượng hay tổ chức đấu tranh dù trong nước hay hải
ngoại đều cần có lãnh đạo.
Lãnh đạo một tổ chức ở trong nước quả là khó, vì bất kỳ ai
xuất đầu lộ diện lãnh đạo cuộc đấu tranh cũng đều bị cộng sản tìm cách tiêu diệt,
khai trừ, bỏ tù, nếu không được thì cô lập, vô hiệu hóa các hoạt động, hay ít
nhất là hạn chế khả năng hoạt động. Dù đức độ tài ba đến đâu, hễ đã bị hạn chế
hay vô hiệu hóa hoạt động thì khó mà lãnh đạo.
Còn ở hải ngoại tuy không có những khó khăn ấy, nhưng có những
khó khăn khác khiến cho lực lượng đấu tranh ở hải ngoại hiện nay chưa xuất hiện
được người nào có khả năng quy tụ được đại đa số quần chúng, được quần chúng nể
phục, tín nhiệm và chấp nhận quy phục. Biết bao người mong mỏi một lãnh đạo xuất
chúng đưa cuộc đấu tranh tại hải ngoại đi đến thành công! Nhưng cho tới nay,
sau mấy chục năm đấu tranh, lãnh đạo ấy vẫn chưa xuất hiện. Người Việt hết nhân
tài rồi sao?
Để đi vào vấn đề, trước hết cần tìm hiểu xem người lãnh đạo
cần có những đặc tính nào.
Lãnh đạo giỏi không nhất thiết phải tài giỏi hơn người về mọi
phương diện, mà phải làm sao để những người tài giỏi hơn mình sẵn sàng cộng tác
hầu cùng đạt đến mục tiêu chung. Điều mà người lãnh đạo có thể làm được trong
khi những người tài giỏi kia không làm được, đó là liên kết các cá nhân hay các
nhóm người khác biệt nhau lại thành một tổ chức, đồng thời thống nhất được những
đường lối vốn rất đa dạng của những nhóm ấy thành một đường lối duy nhất. Người
lãnh đạo giỏi dùng sự khôn khéo, tế nhị, mềm dẻo để thống nhất hơn là dùng những
biện pháp mạnh. Cưỡng chế chỉ được sử dụng một cách hạn chế và bất đắc dĩ trong
những trường hợp "chẳng đặng đừng" mà thôi.
Biết bao người cho rằng người lãnh đạo lý tưởng mà mọi người
mong đợi phải là người gương mẫu, chính trực, biết hy sinh, có nghị lực, tự
tin, thông minh, có khả năng phân tích và tổng hợp, vừa sắc bén, nhạy cảm, sẵn
sàng ra tay hành động, vừa tập hợp được quần chúng, tạo niềm tin tưởng, cổ vũ
và động viên những người cộng tác, đồng thời có tầm nhìn xa, tầm nhìn chiến lược,
quyết tâm và bền bỉ theo đuổi, lại quyết đoán và tạo được những thay đổi,
v.v...
Nếu cứ kỳ vọng và đòi hỏi người lãnh đạo phải được như thế
thì chúng ta rất dễ thất vọng, vì cả thế giới từ xưa đến nay không chắc có vị
lãnh đạo nào có đầy đủ những đức tính ấy. Nhìn lại những anh hùng của dân tộc
ta cũng như của thế giới, hoặc những người nổi tiếng là những minh quân trên thế
giới, chúng ta thấy các vị cũng có khá nhiều khuyết điểm. Người được mặt này
thì mất mặt kia. Người điều hành giỏi thì nhiều khi lại rất độc đoán, lúc nào
cũng cho mình là đúng; người được mọi người quý mến thì lại thiếu quyết đoán;
người đạo đức thì lại dễ tin người nên hay bị qua mặt; người nhân hậu thì không
đủ cứng rắn đối với người xấu…
Nhìn lại lịch sử, ta thấy những người lãnh đạo giỏi có thể
là người bình dân, không giỏi về chữ nghĩa, như Đinh Bộ Lĩnh, Lê Lợi, Nguyễn Huệ…
nhưng có khả năng làm cho những nhân tài xuất chúng như Nguyễn Trãi, La Sơn Phu
Tử… cộng tác với mình. Trong bộ tiểu thuyết lịch sử "Hán Sở Tranh
Hùng", Lưu Bang cho quần thần thấy ông không giỏi bằng những quan, tướng
dưới quyền ông, nhưng ông có khả năng sử dụng họ, làm cho họ hết lòng vì
mình... (*)
Saint Bernard nói: "Hỡi những người thông thái, xin hãy
dạy dỗ chúng tôi. Hỡi những người đạo hạnh, xin hãy làm gương để chúng tôi bắt
chước. Và hỡi những người khôn ngoan, xin hãy lãnh đạo chúng tôi". Như thế,
theo Saint Bernard, người lãnh đạo giỏi không nhất thiết là người nổi bật về
thông thái hay đạo hạnh, mà phải hơn người về khôn ngoan. Vì thế chúng ta đừng
đòi hỏi người lãnh đạo phải là trí thức, thông thái, có bằng cấp, hay có đời sống
luân lý thật gương mẫu… Người lãnh đạo chỉ cần đạt được mức trung bình hoặc
trên trung bình về hai phương diện ấy là đủ (**).
Người lãnh đạo có thể không giỏi về một số mặt, nhưng để là
một lãnh đạo tốt, thì phải có những đặc tính hơn người sau đây: có lòng yêu nước,
biết đặt đại cuộc (quyền lợi đất nước) trên tiểu cuộc (quyền lợi riêng của đảng
phái, gia đình, cá nhân), lòng quảng đại (không chấp nhất những chuyện tiểu tiết),
tính đàn anh (biết bảo vệ và quan tâm đến những người dưới quyền), biết lắng
nghe, tính tình cao thượng…
Lãnh đạo có thể có những sai lầm, có thể còn một số những
khuyết điểm. Vì thế chúng ta cần có cái nhìn tổng thể mang tính tương đối. Người
tốt là người có nhiều điều tốt hơn điều xấu, và người xấu là người có nhiều điều
xấu hơn điều tốt. Chứ không phải người tốt là người không có điều xấu, và người
xấu là người không có điều tốt. Đừng nhìn vào phần ít hơn mà đánh giá cả toàn
thể. Đừng vì một vết đen trong một tờ giấy trắng mà bảo đó là tờ giấy đen! Hiện
nay có khá nhiều người đánh giá con người và sự việc theo kiểu ấy!
Thật ra, trên đời, chúng ta rất khó kiếm được sự gì hoàn hảo,
lý tưởng, đúng như mình muốn. Những gì chúng ta có thể có được trong tầm tay
thường không hoàn hảo. Vì thế sự khôn ngoan đòi hỏi chúng ta phải chọn và chấp
nhận cái tương đối tốt nhất hoặc cái ít xấu nhất, chứ không phải cái mình mong
muốn. Nếu cứ đòi phải có được cái hoàn hảo và chê bỏ những cái tốt nhất (nhưng
không được như ý) đến với mình, chúng ta sẽ bỏ lỡ nhiều cơ hội đáng tiếc. Chúng
ta sẽ rơi vào trường hợp "già kén, kẹn hom" của những người vì chỉ muốn
kết duyên với người như ý muốn nên từ chối những người tương đối xứng đáng, để
rồi khi không thể chờ đợi được nữa thì phải lập gia đình với những người còn dở
hơn rất nhiều so với những người mình đã từ chối.
Nhìn lại lịch sử, chúng ta thấy những trường hợp "tránh
vỏ dưa, gặp vỏ dừa" không chỉ của một cá nhân hay một đoàn thể mà của cả một
dân tộc. Người dân vì không hài lòng với một chính phủ tương đối tốt, nhưng
không vừa ý mình nên lật đổ để rồi sau đó phải chấp nhận những chính phủ còn tồi
tệ hơn rất nhiều.
Trong các lãnh vực, chúng ta đều phải chấp nhận tính tương đối
của con người cũng như sự việc và hoàn cảnh. Trong chính trị cũng thế, thậm chí
còn hơn thế nữa.
Muốn lãnh đạo thì trước tiên phải thu phục được quần chúng
và có được những người cộng tác chặt chẽ với mình. Vào những thời đại trước,
các nhà lãnh đạo tương đối dễ dàng được quần chúng tin tưởng và nể phục hơn là
thời đại "bùng nổ thông tin" hiện nay. Và những người lãnh đạo nơi những
dân tộc khác dường như dễ xuất hiện hơn nơi người Việt chúng ta!
Tâm thức của người Việt chúng ta dường như vẫn nặng tinh thần
"nho quan" do ảnh hưởng của nền văn hóa cổ xưa của Trung Hoa. Ngay từ
trong gia đình, cha mẹ thường khuyến khích con cái chịu khó học hành để mai sau
ra làm quan hay có địa vị cao trong xã hội hầu có thể "ăn trên ngồi trốc"
trong thiên hạ... Tâm lý đó khiến chúng ta thích điều khiển người khác, thích đứng
trên đầu trên cổ người khác, và không muốn hay không chấp nhận cho ai lãnh đạo
mình cả, trừ trường hợp bị áp lực hay ở trong cái thế phải chấp nhận.
Một lý do khác là chúng ta khó chấp nhận người lãnh đạo mình
có khuyết điểm; chỉ cần có một vài khuyết điểm nào đó bất lợi cho ta là ta
không còn nể phục, không còn muốn ủng hộ nữa. Nhưng thử hỏi: có ai trên trần
này không khuyết điểm? Những anh hùng cái thế trong lịch sử mà chúng ta hết sức
cảm phục cũng đều có những khuyết điểm. Nếu phải sống gần họ hay sống chung với
họ, có thể chúng ta sẽ bực mình vì tính tình của họ và không phục họ nữa. Nhưng
ngày xưa, những khiếm khuyết của họ ít ai biết đến vì họ không sống trong thời
đại bùng nổ thông tin như chúng ta hiện nay. Những khiếm khuyết của họ được những
người thân chung quanh họ, kể cả những người viết lịch sử, che dấu hay nói nhẹ
đi (***). Còn những ưu điểm của họ thì được trưng ra hay thổi phồng lên:
"đẹp khoe, xấu che" mà! Cứ xem cách CSVN viết về Hồ Chí Minh thì
chúng ta có thể suy ra được phần nào tâm trạng ấy! Đương nhiên những nhà viết sử
trong chế độ Cộng sản thì thổi phồng (thậm chí bịa đặt) những ưu điểm và ém nhẹm
những khuyết điểm gấp hàng trăm lần những nhà viết sử thời phong kiến!
Còn thời đại internet hiện nay, cả thế giới giống như một
làng nhỏ. Khiếm khuyết chỉ có thể che dấu một thời gian, không lâu được.
"Cây kim trong bọc cũng có ngày lòi ra", thời nay thì lòi ra rất sớm!
Có những người sẵn sàng tung lên mạng, hoặc phổ biến trên mạng
những lời nói xấu (chuyện có thực), vu khống (chuyện không có). Chỉ cần một cái
bấm chuột vi tính là những lời nói hành nói xấu, những lời vu khống được phổ biến
đến hàng trăm người. Trong số hàng trăm người nhận được thì lại có 5, 10 người
tiếp tục phổ biến đến hàng trăm người khác, và cứ thế tiếp tục. Có những người
coi việc chê bai, đánh phá người khác như một thú tiêu khiển: Bất kỳ ai tương đối
tạo được một thành tích hay uy tín nào đó hơn người một chút là bị họ đánh phá,
chửi bới, thậm chí "cạn tàu ráo máng", dù chẳng biết nhau hay chẳng
có chút thù oán gì với nhau! Tiếc thay biết bao người tin vào những thông tin ấy
và phản ứng bất lợi cho nạn nhân!
Ngày nay nhiều người không còn có khái niệm về khẩu nghiệp
hay không còn cho việc nói hành nói xấu hay vu khống người khác là một tội lỗi
nữa! Nói xấu hay vu khống bằng miệng thì lời nói bay mất hoặc quên đi dễ dàng
và chỉ một vài người nghe được. Còn nói xấu hay vu khống trên internet thì không
chỉ được phổ biến đến hàng trăm, ngàn hay hàng triệu người, mà nó còn được lưu
lại trong hàng trăm, hàng ngàn máy vi tính cũng như trên mạng Internet và có thể
lưu truyền tới thế hệ sau. Cho nên cái "khẩu nghiệp" (nói theo từ ngữ
Phật giáo) được tạo trên các diễn đàn Internet chắc chắn nặng nề gấp ngàn lần
hơn so với khẩu nghiệp chỉ bằng lời nói thường. Những người hay phổ biến hoặc
tiếp tay phổ biến những lời nói xấu hay vu khống bằng Internet thường không
nghĩ tới cái ngày họ phải trả nghiệp, trả cái "nghiệp internet" hay
cái "‘mạng’ nghiệp" ấy!
Nếu cứ để tình trạng mọi khuyết điểm, mọi cái xấu của những
người tương đối có uy tín trong công cuộc đấu tranh cho tự do dân chủ chống độc
tài cộng sản đều được trưng bày hoặc thổi phồng lên trên mạng Internet thì chẳng
bao giờ chúng ta có được một người lãnh đạo xuất chúng nổi lên cả. Uy tín của
những người ấy đã bị giập tắt "từ trong trứng nước" như thế thì làm
sao họ quy tụ được quần chúng? Làm sao họ có được người sẵn sàng cộng tác với họ?
Đất nước của chúng ta khó mà thoát ách độc tài và sẽ không
bao giờ trở thành một "con rồng châu Á" vươn lên từ đống đổ nát hiện
nay do chế độ cộng sản gây nên nếu không có được những nhà lãnh đạo xuất chúng.
Nhưng làm sao những nhà lãnh đạo xuất chúng ấy xuất hiện được nếu chúng ta cứ để
cho họ bị triệt đường xuất hiện? Nếu chúng ta chỉ chấp nhận những người lãnh đạo
phải thật lý tưởng, phải hoàn hảo đủ mọi mặt, thì làm sao chúng ta có được? hoặc
hễ người nào đấu tranh có uy tín một chút cũng bị một đám người chuyên dùng Internet
dèm phá, đánh phá, bơi móc, hạ uy tín mà chúng ta lại tiếp tay với đám người ấy
bằng cách tin họ một cách ngây thơ, không cần kiểm chứng?
Hãy chấp nhận tính tương đối và hãy nhận định sáng suốt trước
những bài viết bêu xấu, mạ lị hay vu khống!
"ĐỪNG TIN NHỮNG GÌ CỘNG SẢN NÓI! HÃY NHÌN NHỮNG GÌ CỘNG
SẢN LÀM!"
Người ta cứ dấu này mà nhận biết những ai đang làm lợi cho cộng
sản, đang phá hoại đất nước, đó chính là NHỮNG NGƯỜI GÂY CHIA RẼ!
Người Việt Thầm Lặng
________________________
(*) "Hán Sở Tranh Hùng" hồi 41 có đoạn: "Mùa
hạ tháng năm, Hán đế đặt tiệc ở cung Nam thành Lạc Dương thết đãi quần thần. Rượu
được mấy tuần, Hán đế hỏi: - Trẫm muốn hỏi câu này, liệt hầu và các tướng ai biết
cứ trả lời. Quần thần đều để ý lắng nghe. - Trẫm sở dĩ có thiên hạ là vì sao? Họ
Hạng mất thiên hạ là vì sao? Cao Khởi, Vương Lăng thưa: - Bệ hạ chuộng nghĩa
thi nhân, được thiên hạ cảm mến, còn Hạng Vũ tuy có sức mạnh tuyệt năng, song
thiếu đạo đức. Do đó trời đã dành sẵn sự thành bại này. Hán đế nói: - Các khanh
chỉ thấy được một phần, chưa thấy được toàn diện. Ðành rằng nhân đạo là gốc,
song việc lãnh đạo còn phải ở những yếu tố cần thiết mới thành công được. Như vận
trù ở trung quân, quyết thắng ra ngoài nghìn dặm, ta không bằng Tử Phòng. Trấn
giữ quốc gia, vỗ về trăm họ, vận tải lương thực cho chu toàn, ta không bằng
Tiêu Hà. Cầm quân trăm vạn, đánh đâu được đấy, phá đâu lấy đấy, ta không bằng
Hàn Tín. Ba người ấy đều là bậc nhân kiệt, mà ta biết dùng, vì thế nên lấy được
thiên hạ. Còn Hạng Vũ có một mình Phạm Tăng mà không biết dùng, cho nên bị chết
về tay ta. Quần thần nghe Hán đế nói đều bái phục." (Bản dịch của Mộng
Bình Sơn, Hồi 41,
http://www.thaichilibrary.com/ebooks/trunghoa/hansotranhhung.pdf)
(**) Trang Wikipedia về "Lãnh Đạo" có đoạn viết:
"Trong tư tưởng trước đây, người ta đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải "vừa
có tài năng, vừa có đức độ". Tuy nhiên, chính Jack Welch đã khẳng định bằng
các tri thức mà ông có được và kinh nghiệm bản thân từ thực tế vô cùng sinh động
rằng đó chỉ là mong muốn có tính lý tưởng mà thôi. Trên thực tế gần như không
có loại lãnh đạo này.
Những người "có đức độ" thường là người có thiên
hướng hoạt động xã hội, phi lợi nhuận và thiếu động lực cần thiết để theo đuổi
mục đích mà một lãnh đạo giỏi cần có. Nhiều người trong số này có thể là lãnh đạo
song không bao giờ giỏi hoặc chỉ dừng ở mức là các nhà quản lý bình thường.
Trong khi đó, theo Jack Welch, đại đa số các nhà lãnh đạo lại
bị thúc đẩy bởi các động lực, thậm chí là các dục vọng (gần trùng với tư tưởng
về dục vọng thúc đẩy (libido) trong trường phái phân tâm học của Sigmund
Freud). Các động lực này có thể là quyền lực, là tiền, là của cải, các quyền lợi...
hay là danh tiếng. Jack Welch cũng bác bỏ mô hình nhà lãnh đạo lý tưởng và cho
thấy theo tổng kết của ông, có đến khoảng 70% số lãnh đạo giỏi bị thúc đẩy và
thành công bởi động lực hay dục vọng."
(xem http://vi.wikipedia.org/wiki/Lãnh_đạo)
(***) Thiết tưởng chúng ta không nên dẫn chứng những khuyết
điểm ấy ở đây, vì lòng tôn kính đối với các vị tiền nhân anh hùng.
.gif))
RFA-Đài Á Châu Tự Do
VOA-Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ
Đài BBC Việt Ngữ